TARİHÇE

ANTİK DÖNEM

İonia Göçü’nden sonra, Eolia ve İonia bölgesinde Grek kolonileri kurulmuştur. Anadolu’nun Persler tarafından istilası sırasında, bu kentlerin büyük bir kısmı Perslerin egemenliğine girmiştir. MÖ.312’de Büyük İskender, Perslerin egemenliğine son verdikten sonra, bu kentlerin büyük bir kısmı Makedonya egemenliği altına girmiştir. İskender’in ölümünden sonra, Aliağa’nın da bulunduğu yöre Pergamon Krallığı’nın egemenliğine girmiştir. Pergamon Kralı III.Attalos’un vasiyeti üzerine, Romalılar buraya hakim olmuştur.

Roma’nın ikiye ayrılmasından (395) sonra, Aliağa yöresi, Bizanslıların egemenliğine girmiştir. Bölge  Arap akınlarına uğramış, İmparator II.Leon döneminde (717-741), Araplar ile yapılan antlaşma sonunda; İzmir- Bergama arasında kalan bölge Arapların yönetimine bırakılmışsa ama Arapların İstanbul’u kuşatmaları başarısız olunca, Araplar Anadolu’dan çekilmişlerdir. Bizans Asya'sının önemli kentleri şunlardır: Pergamos, Elaia, Pitane, Tianai, Perperine. Bu kentler Aikos vadisinin kentleridir. Komnenler soyu ile Anadolu'da Türk etkisi görülmeye başladı ve 1071 Malazgirt Savaşından sonra Anadolu hızla Türkleşmeye başladı. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, Türkmen boylarının bir kısmı buraya yerleşmiştir.

Ali Ağa çiftliği bölgesi, 1867’lerden itibaren köy haline gelmiş, 1867 yılı tarihli “Emr-i Şarif ile Saruhan Sancağı Güzelhisar-ı belgesinde Ali Ağa çiftliği yanında Pazar günleri her hafta halkpazarı kurulmasına izin verildiği”,  yazılıdır. 1875’li yıllarda Osmanlı uyruğuna bağlı olan Baltacızade’nin eşi Eliza Baltacı ölür. Varisi olmadığı için toprakları devlete kalır. Devlet de toprakları verdiği bir ilanla satılığa çıkarır. Aliağa, 1890 yılı “Aydın Vilayeti Salnamesi”nde; Menemen kazasına bağlı bir köy olarak kayıtlıdır. Bu dönemde köyde 101 hanede 801 nüfus yaşamaktadır.

CUMHURİYET DÖNEMİ

I.Dünya Savaşı’ndan sonra Yunanlılar, 15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkardıklarında Aliağa’da yaşayan halk buradan ayrılmış ve yerlerine Midilli Adası’ndan gelen Rumlar yerleşmiştir. Aliağa, 9-10 Haziran 1919’da Yunan işgaline uğramıştır. Düşmanın 9 Eylül’de İzmir’de denize dökülmesinin ardından, Türk Ordusu 13 Eylül 1922 günü Aliağa Çiftliğine geldi. Aliağa Çiftliğindeki Yunan birlikleri ve yerli Rumlar bölgeyi bu sırada boşaltılar. Kurtuluş yılından 1.5 yıl sonra, 1924'te Yunanistan'dan “Mübadele” yoluyla gelen Türk göçmenler Aliağa Çiftliğinde Kazım Dirik Mahallesi'ne yerleştirildi.

1936 yılı sonu ve 1937 yılında gelen Bulgaristan Göçmenleri de Kurtuluş Mahallesi'nde iskan edildi. Göçmenler bu topraklara yerleştikten sonra, Aliağa Çiftliği Cumhuriyet döneminin bucak merkezlerinden biri olmuştur. 1951-1952 yıllarında Aliağa'ya Bulgaristan ve Yugoslavya'dan yeni göçmenler geldi. Yeni gelenler, Aliağa'nın değişik mahallerinde kendilerine yer buldular. Bu tarihlerde nüfus birden artınca 1952 yılında Aliağa'da Belediye teşkilatı kuruldu.

Belirtilen tarihlerde, Aliağa Beldesinde isim yine Aliağa Çiftliğiydi. Cuma günleri haftada bir Nahiye Müdürlüğü binası ile Mehmet Saka'nın Bakkal dükkânı arasında “Hükümet Bahçesi” denilen alanın etrafında Pazaryeri kurulmaktaydı.1952–1960 dönemlerinde Aliağa Çiftliği bucak olmasına rağmen, tipik bir kıyı köyü görünümündeydi. 1970'li yıllar T.P.A.O ve İzmir Rafinerisi'nin kuruluş yıllarıydı. Hızlı bir gelişme vardı. İşleri yürütmek üzere müteahhitlerle birlikte, teknik eleman ve iş arayanlar Aliağa'ya akın etti. Nüfus sürekli artıyor, ekonomik yaşam giderek canlanıyordu. 14 Ocak 1982 tarihine gelindiğinde Aliağa beldesi ilçe olmuştu. Kasaba ilçe statüsüne erince, yeni idareci ve memurlar atandı. Yurdun her tarafından ilçeye gelenlerle burada oturan insan sayısı daha da çoğalmıştır.

ALİAĞA ADI NEREDEN GELİYOR?

Sultan IV.Murat’ın Bağdat Seferi sırasında kendisine yardımda bulunan ve faydası  görülenleri beraberinde getirmiş ve bunlardan bir kısmına Batı Anadolu’da topraklar vermiştir. Bunlardan Abdülkerim Ağa’ya, Aliağa yöresini bağışlamıştır. Abdülkerim Ağa’nın ölümünden sonra toprakları oğulları arasında paylaşılmış ve Çelebi Bey ile Ali Ağa’ya bugünkü Aliağa yöresi düşmüştür. Ali Ağa, burada büyük bir çiftlik kurmuş ve yöre bu isimle tanınmıştır.

Başka bir hikâye de şöyledir: Çiftliğin sahibi Ali Ağa, bir suç işler İstanbul’da ve ölüme mahkum edilir. Avusturalyalı Baltacı Edwars (sonradan Müslüman olmuş ve Kenan adını almıştır) tarafından bu cezadan kurtarılmıştır. Bunun üzerine Ali Ağa, adını değiştirmemek şartıyla, çiftliğini Edwars'a bırakır. Edwars, buraya üç katlı bir malikâne yaptırır. Aliağa'nın ilk yapısı budur. Bu bina;

1922 yılında kıyıyı top ateşine tutan İngilizler tarafından bu binanın üçüncü katı yıkılır.   

1933 yılında İzmir Valisi kazım Dirik tarafından bu malikâne ilkokul haline getirilmiştir.

1972'de yapı yıkılarak yerine Atatürk İlkokulu yapılmıştır.

 Ali Ağa’nın soyundan gelen, Çelebi Ağa, Kerim Ağa, Kuzu Bey, Hüseyin Ağa (Hasan Ağa soydan kalan tek kişidir.) sülaleleri Bergama, Bölcek Köyü, Turanlı, Alibey ve Çandarlı gibi yerlere dağılmıştır.