TARİHÇE

ANTİK DÖNEM

Karşıyaka’nın, Küçük Yamanlar Tepesi üzerinde ve su deposu kazısı sırasında tahrip olan höyükte bulunan kültür tabakaları ile etrafa saçılan seramik buluntularından yola çıkılarak yapılan tarihlendirmeyle Eski İzmir’den daha eski bir tarihsel geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Tepede görülen en erken tarihli seramikler uzmanlar tarafından Neolitik çağın geç safhasına (İ.Ö. 5000) tarihlendirilmektedir. İzmir ve çevresinde Küçük Yamanlar Tepesi’nde görülen en geç tarihli çanak çömlek 12. ve 13. yy. da üretilen yeşil sarı renkli sırlı seramiklerdir. Bu yüzyıllar İzmir ve çevresinde Bizans İmparatorluğu egemenliğinin son dönemleridir. Bizans İmparatorluğu’nun coğrafyamızdaki kökleri İ.Ö. 2. yy.’ın sonlarında Anadolu’yu ele geçiren ve 1500 yıl boyunca elinde tutan Roma İmparatorluğu’na bağlanır. Özellikle 15. yy.’dan 5. yy.’a kadar yaklaşık 400 yıl Roma’nın güçlü yönetimi altında Batı Anadolu en parlak ve zengin dönemini yaşamıştır. Bu dönemde Smyrna, Ephesos ve Pergoman ile rekabet halindeymiş ve Asya eyaletinin en zengin ve gönençli kentidir. Küçük Yamanlar Tepesi’nde kayalık zirvesindeki buluntular İ.Ö. 6000 yıllarından günümüze kadar neredeyse kesintisiz olarak kullanılmasına şaşmamak gerekir. Tepe, Yamanlar Dağı’nın güneye bakan yamaçlarına düşen yağmur sularını ve onunla birlikte yamaçlardaki verimli toprağı körfeze taşıyan üç adet taşkın derenin meydana getirdiği Alaybey ve Karşıyaka düzlüklerine hâkim bir noktada bulunmaktadır. Bu düzlük zaman içinde deniz tuzundan arındığı ölçüde verimli bir toprağa dönüşmüştür. Bu topraklar tarih öncesi dönemden düne kadar verimli sebze ve meyve bahçelerini barındırmaktaydı. Karşıyaka’nın en önemli özelliği deniz kenarına kadar inen Yamanlar ormanları ve yemyeşil bahçeleri ile İzmir’de bir mesire ve eğlence yeri olarak parlamasıdır. 18. yy.’ın sonuna kadar bu bölgeden gelip geçmiş ünlü batılı seyyahlar Cordelio denilen bu cennet yeşili sahili anlatmadan edememişlerdir. 18. yy.’da Karşıyaka, özellikle zeytinleri ile ünlü bir köy olarak kayıtlara geçmiştir. 1865 yılında geçen tren yolu Karşıyaka’nın hızlı gelişmesine yol açmıştır. 1891 Aydın Vilayet Salnamesi’ne göre 832 ev ve 1080 kişilik bir nüfusu vardır. 1884’te kurulan Hamidiye vapur şirketinin Karşıyaka’daki tahta iskeleye vapur seferlerine başlaması, gelişmeyi daha da hızlandırmıştır. Bu yıllarda Karşıyaka’da ikili bir yerleşme atbaşı ilerlemiştir. Sahil şeridinde, büyük arsalar alan Levantenler ve yabancı tüccarlar buralara yerleşerek yalılar ve köşkler yapmaya başlamışlardır. İzmir Tümen Komutanı Giritli Ferik Hüseyin Hilmi Paşa ise Soğukkuyu civarını Türkler’in iskanına açmıştır.

Böylece yüzlerce yıl önceden Yamanlar’ın Alucra-Sıralı Köy yörelerinde yaşayan Türkler yaygın bir şekilde Soğukkuyu’ya yerleşmeye başlamışlardır. Karşıyaka’nın ilk Belediye Başkanı Çömezzade Hacı Mehmet Efendi, 1874’te Soğukkuyu Cami’ni inşa etmiş ve beldeye büyük hizmetler vermiştir. İzmir Tümen Komutanı Ferik Hoca Osman Paşa, tramvay caddesi üzerinde çarşıya doğru ikinci camiyi inşa etmiştir. Bu yıllarda Levantenlerin mülkiyetindeki sahil evleri daha çok yazlık sayfiye olarak anılmakta, pazar günleri ise kordon boyu çok kalabalık ve şenlikli olmaktaydı. Papa Scala veya Papas Köyü olarak isimlendirilen Bostanlı ise Menemen’in karpuz ve kavunun boşaltıldığı, gemilere yüklendiği bir iskeleydi.  Buna dayanılarak Karşıyaka ve yöresinin de yerleşime açık olduğu sanılmaktadır. Antik Çağlarda Kordeleion denilen kentin burada olduğu iddia edilmişse de kesinlik kazanamamıştır. Bu kentin Yamanlar Dağı eteklerinde bulunduğu sanılmaktadır. Bugünkü Karşıyaka ile Kordeleion arasındaki bağlantı kesinlik kazanamamıştır. Antik Çağ İonia bölgesinin önem kazandığı yörede Lydialılar, Persler, Makedonyalılar, Pergamon Krallığı, Romalılar ve Bizanslılar hâkim olmuşlardır.

TÜRK HÂKİMİYETİ DÖNEMİ

Malazgirt Savaşından sonra Türkmen boyları buraya yerleşmiş, Çakabey bir süre yöreye egemen olmuştur. Aydınoğulları 1310 yılında yöreyi ele geçirmiş, 1334’te Haçlılar buraya kısa bir süre ele geçirmişler, Yıldırım Beyazıt zamanında Osmanlı topraklarına katılmışsa da Ankara Savaşı’nda (1402) Timur’a yenilmiştir. Timur tarafından Dikili yöresi yeniden Aydınoğullarına verilmiş, 1426’da kesin olarak Osmanlı topraklarına katılmıştır.

I.Dünya Savaşı sonrasında İzmir’in işgali ile birlikte 15 Mayıs 1919- 9 Eylül 1922 tarihleri arasında Yunan işgali altında kalmıştır. 1874 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra yerleşim alanı, 1950’lerde İzmir’e olan göçler nedeni ile kuzeyde Yamanlar Dağı eteklerine kadar uzanmış, doğuda ise Sanayi tesislerinin bulunduğu Turan ve Bayraklı semtlerine doğru genişlemiş, İzmir Merkez ilçesi ile bütünleşmiştir. Ardından Bostanlı semti de Karşıyaka’ya eklenmiştir. Günümüzde Karşıyaka İzmir’in anakent alanı içerisindedir. 1954 yılında ilçe konumuna getirilmiştir.

KARŞIYAKA ADI NEREDEN GELİYOR?

Kordelya İzmir Karşıyaka’nın eski isimlerinden bir tanesidir. Karşıyaka’nın ismi Coeur de Lion'dan gelir. Fransızca Arslan-Yürek anlamında. III. Haçlı Seferinde Aslan Yürekli Richard’ın orduları Karşıyaka’da konaklamışlar ve o zamanlar ormanlık olan bu bölgeye Aslan Yürekli Richard’ın adı olan Cordelion adını vermişledir. Coeur de Lion zaman içinde Cordelieu, Cordelion ve Kordelya ve en sonunda Karşıyaka’ya dönüşmüştür. Bugün bile Kordelya adında birçok kafe semtte bulunmaktadır.